- Değişken, ana kütleyi meydana getiren birilerin farklı değerler alabildiği, sayısal ve ölçülebilen özelliklerdir. Değişkenler veri tiplerine göre kategorize edilmektedir. Nicel-Nitel değişkenler, sürekli-kesitli değişkenler, tek boyutlu-çok boyutlu değişkenler gibi
- Nicel ve nitel değişkenler: Değerlerinin sayılarla ifade edildiği değişkenler nicel (gelir, yaş, çalışılan yıl vs.), kelimeler ile ifade edileler ise nitel (medeni durum, cinsiyet, yaşanılan il) değişkenlerdir.
- Sürekli ve Kesikli Değişkenler: Sürekli değişkenler sonsuz sayıda değerlere sahiptir. Ölçümler, oranlar ve yüzdeler sürekli değişkendir. Sürekliliği ölçülebilir olması gerekmektedir ve iki değeri arasına düşen sayının teorik olarak sonsuz olması anlamına gelmektedir. Kilo, boy, gelir düzeyi genellikle bu değişken grubuna girmektedir.
- Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler: Neden sonuç ilişkisinde olan değişkenlerden “neden” konumunda olan değişkene bağımsız değişken; “sonuç” konumunda olana ise bağımlı değişken denilmektedir.
- Karıştırıcı Değişken: Bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiyi potansiyel olarak etkileyen değişkenlere karıştırıcı değişken denilmektedir. Okumayı öğreten öğretmenler çeşitli becerilere sahipse öğrenciler arasındaki okuma yetenekleri farklı öğrenme metotlarından değil öğretmenden kaynaklı olur. Öğretmen yetenekleri buradaki karıştırıcı değişkendir.
- Mediatör Değişken: Bağımsız değişkenlerin üzerindeki değişimler tahmin edilen mediator değişkendeki değişimlerdeki nedenleri anlamlı şekilde açıkladığında buna mediator değişken denilmektedir.
- Moderatör Değişken: Bağımsız bir değişken ile bağımlı değişken arasındaki ilişkinin yön ve boyutunu etkileyen değişkene moderator değişken denilmektedir.
